సంస్కృతంలో దండక భేదాలు

సంస్కృతంలో దండక భేదాలు

సాహితీమిత్రులారా!

మనం  సంస్కృతదండకము ఎక్కువగా విన్నది
కాళిదాసు శ్యామలాదండకమని చెప్పవచ్చు.
దండకాలు సంస్కృతంలో చాలారకాలున్నాయి
అవి ఇక్కడ గమనిద్దాం-

ఛందఃశాస్త్రకారులు -
పింగళుడు, కేదారభట్టు, గంగాదాసు, హేమచంద్రుడు, జయకీర్తి
మొదలైన వారు చెప్పిన దండకఛందో భేదాలు వాటిపేర్లు ఇక్కడ
తెలుసుకుందాము.

1. చండవృష్టి ప్రయాతము -  2 నగణాలు 7 రగణాలు
2. అర్ణ -                                       2 నగణాలు 8 రగణాలు
3. అర్ణవ                -                    2నగణాలు 9రగణాలు
4. వ్యాళ                                    2నగణాలు 10రగణాలు
5. జీమూత                                2నగణాలు 11రగణాలు
6. లీలాకర                                 2నగణాలు 12రగణాలు
7. ఉద్దామ                                 2నగణాలు 13రగణాలు
8. శంఖ                                     2నగణాలు 14రగణాలు
9. ఆరామ                                  2నగణాలు 15రగణాలు
10 సంగ్రామ                               2నగణాలు 16రగణాలు
11. సురామ                                2నగణాలు 17రగణాలు 
12. వైకుంఠ                             2నగణాలు 18రగణాలు
13. సార                                    2నగణాలు 19రగణాలుి
14. కాసార                               2నగణాలు 20రగణాలు
15. విసార                              2నగణాలు 21రగణాలు
16. సంహార                             2నగణాలు 22రగణాలు
17. నీహార                              2నగణాలు 23రగణాలు
18. మందార                       2నగణాలు 24రగణాలు
19. కేదార                           2నగణాలు 25రగణాలు
20. ఆసార                          2నగణాలు 26రగణాలు
21. సత్కీర                         2నగణాలు 27రగణాలు
22. సంస్కార                         2నగణాలు 28రగణాలు
23. మాకంద                      2నగణాలు 29రగణాలు
24. గోవింద                       2నగణాలు 30రగణాలు
25. సానంద                     2నగణాలు 31రగణాలు
26. సందోహ                    2నగణాలు 32రగణాలు
27. ఆనంద                      2నగణాలు 33రగణాలు

కేదార భట్టు చెప్పిన దండక భేదము-

2 నగణాలు  త - గణములు(వీటికి పరిమితిలేదు)


గంగాదాసు చెప్పిన దండక భేదాలు-

1. ప్రచికత సుమభిధ     -                 2 నగణాలు 7 యగణాలు

2. కుసుమ స్తబకము                          అన్నీ సగణాలే(9కిపైన)

3. మత్తమాతంగ లీలాకరము -       అన్నీ ర గణాలే(9కి పైన)

4. అనంగశేఖరము       -                  1లఘువు 1 గురువు చొప్పున 27
                                                            అక్షరాలకు తక్కువగాకుండా ఉండాలి.
5. అశోకపుష్పమంజరి/
   జగత్యశోకమంజరి                      1రగణము, 1జగణము చొప్పున
                                                             9 గణములకు తక్కువకాకూడదు.

6. సింహ విక్రాంతము                     అన్నీ య గణాలే (9కిపైన)

హేమచంద్రుని దండకభేధము
1. కామబాణము              అన్నీ త గణాలే చివర 
                                          గగ లతో               
                                           అంతము (9కి పైన)

జయకీర్తి దండక భేదము-
గద్యదండకము               పాదాక్షర నియమరహితమైన 
                                            గణములతో చెప్పబడే దండకాలన్నీ
                                             గద్యదండకాలే.