కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో ప్రముఖ వ్యూహాలు.

కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో ప్రముఖ వ్యూహాలు.

సాహితీమిత్రులారా!

మహాభారత యుద్ధం నేటి హర్యానా 
రాష్ట్రంలోని కురుక్షేత్రంలో జరిగింది
ఇది 500 చదరపు మైళ్ళ విస్తీర్ణంలో
జరిగిన అతిభీకరమైన యుద్ధం.
ఇందులోని మొత్తం సైన్యం 11 అక్షౌహిణులు 
అందులో 
పాండవులకు 7 అక్షౌహిణిలు
కౌరవులకు 11 అక్షౌహిణులు
మొత్తం యుద్ధం - 18 రోజులు జరిగింది
ఇందులో కౌరవుల సేనానులు 5 మంది మారారు
మొదటి పదిరోజులు భీష్ముడు
తరువాత 5రోజులు ద్రోణుడు
తరువాత 2 రోజులు కర్ణుడు
చివరిగా  1 రోజు శల్యుడు
సైన్యానికి సారధ్యం వహించారు
అయితే ఇందులో ఇక్కడ మనం వ్యూహాలను కొన్నిటిని

గమనించుకుందాము.
అభిమన్యుడు అనగానే మనకు 
గుర్తుకువచ్చేది పద్మవ్యూహం
ఇలాంటి వ్యూహాలు భారతంలో చాలా
పన్నారు అవేమిటో మనకు అంతగా తెలియవు
వాటిని గురించి ఇక్కడ చూద్దాం- 
రోజుకొక వ్యూహం నిర్మించి ఆ ఆకారంలో 
తమ సైన్యాలను నిలిపేవారు. 
అందులో కొన్ని ప్రముఖమైన వ్యూహాలు..

1. క్రౌంచారుణ వ్యూహం : 
      పాండవ సేనాని దృష్టద్యుమ్నుడు క్రౌంచపక్షి 
      ఆకారంలో సైన్యాన్ని నిలుపుతాడు.

2.   మహా వ్యూహం : 
      భీష్ముడు రెండవ రోజు ఈ వ్యూహాన్ని నిర్మించి 
      అజేయుడై శత్రు సైన్యాన్ని హడలగొట్టించాడు.

3. గరుడ వ్యూహం : 
    యుద్ధం మొదలైన మూడవ రోజున భీష్ముడు గరుడపక్షి 
    ఆకారంలో ఈ వ్యూహాన్ని నిర్మించాడు. 
     దీనినే సుపర్ణ వ్యూహం అని కూడా అంటారు.

4. అర్ధచంద్ర వ్యూహం : 
     మూడవ రోజు భీష్ముడు పన్నిన గరుడ వ్యూహానికి 
     ప్రతిగా దృష్టద్యుమ్నుడు అర్ధచంద్ర వ్యూహాన్ని నిలుపుతాడు

5. వ్యాల వ్యూహం : 
      నాలుగవ రోజు భీష్ముడు కౌరవ సేనను చుట్ట చుట్టుకున్న 
     పాములా నిలుపుతాడు. ఇది చాలా కష్టమైన వ్యూహం.
     ఈ వ్య్హూహం ద్వారా సైన్యాల స్తంభనను అంచనా వెయ్యడం కష్టం.

5. మకర వ్యూహం : 
     ఐదవ రోజున భీష్ముడు ఈ వ్యూహాన్ని నిర్మించి 
     మకరాకారంలో సైన్యాన్ని నిలిపి యుద్ధరంగంలో 
     చెలరేగిపోయి పాండవులకు చాలా నష్టాన్ని కలిగించాడు.

6. శ్యేన వ్యూహం: 
    ఈ వ్యూహాన్ని కూడా భీష్ముడి మకర వ్యూహానికి ప్రతిగా 
    దృష్టద్యుమ్నుడు డేగ ఆకారంలో నిర్మించాడు. 
    ఐదవరోజు నిర్మించిన ఈ వ్యూహాన్ని డేగ వ్యూహం అని కూడా అంటారు.

6. సూచీ ముఖ వ్యూహం : 
      ఆరవరోజు దృష్టద్యుమ్నుడు పాండవ సేనను 
      మకర వ్యూహంలో నడిపింపగా భీష్ముడు కౌరవసేనను 
      క్రౌంచ వ్యూహంలో నిలుపుతాడు. కాని ఈ రెండు వ్యూహాలు 
      భంగపడదంతో అభిమన్యుడు సూచీ ముఖ వ్యూహాన్ని రచించి 
      సూది ఆకారంలో సైన్యాన్ని నిలుపుతాడు.

7. మండల వ్యూహం : 
      ఏడవ రోజున భీష్ముడు మండలాకారంలో 
       వ్యూహాన్ని రచించి కౌరవ సైన్యాన్ని నిలుపుతాడు.
8.    వజ్ర వ్యూహం :
       ఏడవ రోజున భీష్ముడు కౌరవ సేనను మండల 
       వ్యూహంలో నిర్మించగా ధర్మరాజు పాండవ సేనను 
       వజ్ర వ్యూహంలో రచిస్తాడు.

8. శృంగాటక వ్యూహం: 
     ఎనిమిదవ రోజు భీష్ముని వ్యూహానికి ప్రతిగా 
     దృష్టద్యుమ్నుడు ఈ వ్యూహాన్ని నిర్మించి 
     త్రికోణాకారంలో సైన్యాన్ని నిలుపుతారు.

9.   సర్వతోభద్ర వ్యూహం : 
      తొమ్మిదవ రోజు భీష్ముడు సైన్యాన్ని 
      సర్వతోభద్ర వ్యూహంలో నిలిపాడు.

10.  శకట వ్యూహం : 
     మహాభారత యుద్ధ పదకొండవ రోజున ద్రోణుడు 
     బండి ఆకారంలో ఈ వ్యూహాన్ని నిర్మించి సైన్యాన్ని 
     నిలిపి తాను కేంద్ర స్థానంలో నిలబడ్డాడు.
     
 11  మండలార్ధ వ్యూహం : 
          పన్నెండవ రోజు ద్రోణుడు పన్నిన గరుడ వ్యూహానికి 
          ప్రతిగా ధర్మరాజు మండలార్ధ వ్యూహాన్ని నిర్మించి 
          పాండవ సేనను నిలుపుతాడు.

12. చక్ర వ్యూహం : 

     పదమూడవ రోజు ద్రోణుడు ఈ వ్యూహాన్ని రచించాడు. 

     దీనినే పద్మవ్యూహం అని కూడా అంటారు. చక్రాకారంలో 

     సైన్యాన్ని నిలుపుతారు. దీనిని చేదించడం అందరికీ 

      సాధ్యం కాదు. అభిమన్యుడు ఈ వ్యూహంలో ప్రవేశించినా 

      బయటకు రాలేక కౌరవుల మోసానికి బలయ్యాడు.

13. బార్హస్పత్య వ్యూహం : 

     పదిహేడవ రోజున బృహస్పతి సహకారంతో 
     కర్ణుడు ఈ వ్యూహాన్ని పన్నుతాడు.